Stralen ondanks tegenwind

Het ene moment word je bejubeld, het andere moment gaan ze er met je poen vandoor. Zo voelde het vorig jaar bij OPEN Rotterdam. Het veelgeprezen lokale station moest toezien hoe de gemeenteraad een streep zette door een kwart van het budget. Want succes of niet, ook in Rotterdam heeft de politiek het laatste woord. Dat moet eigenlijk niet meer kunnen, vinden ze bij de omroep.

In het Lloydkwartier aan de noordoever van de Maas raken ze er bijna aan gewend; de complimenten voor, en het enthousiasme over de manier waarop er omroep wordt bedreven. Binnen en buiten de kring van omroepprofessionals klinkt er voor OPEN Rotterdam aanhoudend applaus.
Sinds 2013 laten ze zien hoe je verhalen uit de haarvaten van de stad op een innovatieve manier een platform kunt geven. Dat doen ze met hyperlokale berichtgeving via een traditioneel magazine 010nu op televisie, de website en app, en uiteraard online, o.a. met zelfopgeleide mobiele reporters, enthousiaste vloggers en een leger vrijwilligers, dat dag-in dag-uit de spelonken van de Rotterdamse wijken weet te ontsluiten. 
Ook bijzonder: OPEN Rotterdam is razend veelkleurig en heeft zo makkelijk toegang tot bevolkingsgroepen, die voor traditionele media vaak lastiger benaderbaar zijn. Gebeurt er bijvoorbeeld iets onder de 30.000 Kaap Verdianen in de Maasstad, dan weet OPEN Rotterdam dat als eerste.
De omroep was er ook als eerste bij toen demonstraties rond het bezoek van een Turkse minister uit de hand dreigden te lopen. De strategie is video en digital first. En zodra het op eerstelijnsnieuws begint te lijken, pakt OPEN Rotterdam de spullen weer in. Zo werd de door een kwart miljoen mensen bekeken livestream van de ‘turkenrellen’ op Facebook stopgezet zodra andere media ter plekke kwamen en verslag gingen doen. Dat is bij OPEN Rotterdam de consequentie van de keuze voor andere invalshoeken en andersoortige verhalen op wijk- en straatniveau. Die verhalen zijn corebusiness, niet het bekende nieuws-abc.

Minimum

Vorig jaar werd OPEN Rotterdam voor deze innovatieve aanpak beloond met de OLON-award Beste Lokale Omroep van Nederland, samen overigens met REGIO8. Daarnaast werd de omroep voor de reportagereeks Stem uit de wijk en de verslaggeving rond de raadsverkiezingen voor diverse prijzen genomineerd.
Op de Rotterdamse politiek maakte het allemaal onvoldoende indruk. Voor de tweede concessieperiode van vijf jaar schroefde de gemeenteraad het basisbudget vorig jaar met 25 procent terug van 542.000 naar circa 400.000 euro.
OPEN Rotterdam heeft nu het kleinste budget van de omroepen in de vier grote steden en amper de helft van wat landelijk als minimum wordt aangeraden. Omgerekend moeten de omroep en de 630.000 inwoners van de stad het doen met een slordige 200 reportages per jaar minder.

‘De bekostigingsrelatie met gemeenteraad is gek en gevaarlijk’

Ambitie

Via branded content, co-creatie en andere commerciële activiteiten weet OPEN Rotterdam jaarlijks gelukkig nog zo’n twee ton extra binnen te halen uit de lokale markt. De ambitie is om dat bedrag de komende jaren te verdubbelen. Zo moet de financiële huishouding gaan voldoen aan de minimumvereisten, vertellen Rob Freijssen – hij was hoofdredacteur tot 1 september - en zakelijk directeur Femke IJsinga-van Boxsel.
De twee zagen knarsetandend hoe de opgebouwde goodwill zich in de gemeenteraad niet vertaalde in klinkende munt, en dat het tegenovergestelde gebeurde. Dat wat er extra beschikbaar was verviel bij het toekennen van de concessie. OPEN Rotterdam krijgt nu het landelijk afgesproken minimum per inwoner.
Hoe kon dat gebeuren? Waarom heeft OPEN Rotterdam nog onvoldoende credits op het stadhuis? Faalde de lobby? Maken de innovaties en het alsmaar groeiende bereik geen indruk? Wijkt de journalistieke aanpak misschien af van wat politici en instituties kunnen verteren? Of is er iets anders aan de hand?
Femke IJsinga en Rob Freijssen wegen hun woorden. Het probleem zit ‘m wat hen betreft vooral in de bekostigingsrelatie met de gemeente. Femke: ‘Lokale omroep gaat over het onafhankelijk kunnen uitvoeren van jouw journalistieke opdracht. De gemeente waardeert wat we doen en ziet de toegevoegde waarde. Maar zodra de basisvergoeding moet worden toegekend komt de politiek om de hoek kijken. Politici moeten er van alles van vinden. En zo kom je in een politiek spel terecht.’
Rob vult aan: ‘Raadsleden hebben altijd de mond vol over de vrijheid van het woord en het verbinden van de stad, maar op dit soort momenten gaan de principes schuiven. Deze bekostigingsrelatie is daarom best gevaarlijk en gek. Je moet de basisfinanciering gewoon loskoppelen van de gemeente en terugbrengen naar het rijk, net als bij de regionale omroepen is gebeurd.’

Sentiment

Zolang de lokale politiek ergens mee moet instemmen wordt er wat van gevonden. Dat is op zich begrijpelijk, maar riskant, zeggen de twee. Femke: ‘Ik begeef me misschien op glad ijs, maar politici gaan zich op dat soort momenten en rond verkiezingen afvragen of ze voldoende aandacht krijgen. Zo plat is het.’
De uitverkiezing tot beste lokale omroep heeft OPEN Rotterdam in zekere zin geholpen. De Rotterdamse raad had namelijk ook voor de nuloptie kunnen kiezen. Betaling door de lokale overheid is een afspraak, geen verplichting.
Rob: ‘Mag ik heel direct zijn? Wij lopen als OPEN Rotterdam niet achter de persberichten aan. Wij doen niet aan agendajournalistiek. Als een buurthuis wordt gesloten draaien we het om. Wij praten met de mensen in die buurt over hoe de samenleving zou moeten werken en gaan daarmee naar de volksvertegenwoordiging. Hoe leven de thema’s in de wijk? Dat vinden ze allemaal niet leuk’
Femke: ‘Het is eigenlijk het sentiment waarmee momenteel de hele publieke omroep te maken heeft. Subsidies voor cultuur en media hebben het heel zwaar. Ik heb het gevoel dat we op dat terrein de beste tijd hebben gehad. Het wordt vanaf nu alleen maar minder.’
Rob: ‘Ja, dit gaat ook in andere gemeenten gebeuren. De mond vol over lokale journalistiek, maar als het op betalen aankomt geven ze niet thuis.’

Eigenzinnig

En dus doet de omroep het noodgedwongen met de gelden die wél beschikbaar zijn. En houdt de omroep vast aan de eigenzinnige koers, die bij het publiek z’n vruchten afwerpt. De eigenzinnigheid zit o.a. in de inventieve opbouw van de redactieorganisatie. Het jonge en kleurrijke team van OPEN Rotterdam – omgerekend goed voor 7 fte - bestaat uitsluitend uit freelancers en vrijwilligers.
Omdat de omroep in Rotterdam kan putten uit een goedgevuld reservoir van enthousiaste mediatalenten kan OPEN Rotterdam deze keuze maken en wordt niet – zoals andere lokale omroepen vaak doen – gestreefd naar een vaste staf met een of twee dienstverbanden voor continuïteit. 
Rob: ‘Maar we kiezen ook bewust voor een staf van freelancers omdat we flexibel willen zijn en blijven. Als je drie mensen op een vast programma zet, en dat programma verdwijnt, dan heb je meteen een probleem.’
Rob Freijssen was als medeoprichter goeddeels verantwoordelijk voor de vernieuwende werkwijze en pioniersrol op het gebied van burgerjournalistiek. Hij zorgde ervoor dat plaatselijke mediatalenten met hun smartphone verslag gingen doen. De mobiele reporters brengen opmerkelijke verhalen, wijken af van begane paden, en nemen bijvoorbeeld een dakloze mee naar een chique kertsdiner.
Ook introduceerde Rob bij OPEN Rotterdam de constructieve journalistieke aanpak. OPEN Rotterdam is geen zeepkist voor de klagende medemens, maar kiest bewust voor een positief kritisch toon, gericht op oplossingen. Naar goed Rotterdams gebruik; er wordt niet geluld maar gepoetst.
Het hyperlokale nieuws wordt gepubliceerd als videocontent via YouTube en verschillende social media kanalen als Facebook, Twitter, Instagram en Snapchat. Voor OPEN Rotterdam zijn dit naast de tv en de website volwaardige mediakanalen. Ondanks al die verschillende vormen is er één heldere journalistieke koers.

‘We laten ons niet leegeten wat kennis betreft’

Kaders

Rob: ‘Er is een programmastatuut dat door de hoofdredacteur wordt bewaakt. Onze mensen krijgen duidelijke kaders mee. Wij werken bovendien niet alleen voor jonge mensen, maar voor alle inwoners van Rotterdam. Ouderen zien bijvoorbeeld door onze vloggers hoe jongeren tegen problemen in de stad aankijken.’
Femke: ‘We werken ook goed samen met anderen, zoals RTV Rijnmond. We helpen elkaar bij evenementen en festivals, maar ook met een gezamenlijke talentenschool. Ongelukken en dergelijke laten we aan hen. Het is allemaal publiek geld, dus wij gaan dat niet nog eens opnieuw doen.’
Rob: ‘Bij de samenwerking laten we ons nooit alleen maar leegeten wat kennis betreft, zoals je bij samenwerking tussen regionale en lokale omroepen weleens ziet gebeuren. Daar heb je als lokale omroep niet veel aan. Nee, wij streven naar een professionele samenwerking op basis van een goede financiële structuur. Daar moet je afspraken over maken, want alleen dan kun je ervoor zorgen dat je op de lange termijn jouw lokale rol kunt spelen.’

© Andrew Groeneveld