AI bij de lokale publieke omroep

Actueel: maandag 13 mei 2024 om 17:00 uur is er een online informatiebijeenkomst over AI en de lokale omroep. Schrijf je hier in.

Sinds de presentatie van ChatGPT krijgt Artificial Intelligence (afgekort AI) veel aandacht. Er liggen geweldige kansen in het gebruik van AI, bijvoorbeeld in efficiëntie, het bedienen van meerdere en andere doelgroepen en meer tijd voor journalistieke producties. Maar er zijn ook risico’s op het gebied van bijvoorbeeld privacy en betrouwbaarheid. De NLPO ziet verschillende initiatieven in het gebruik AI bij lokale publieke omroepen. Als samenwerkings- en coördinatieorgaan probeert de NLPO waar mogelijk lokale omroepen te helpen in hun zoektocht naar hoe ze het beste om kunnen gaan met deze ontwikkelingen. Dit wordt gedaan op drie gebieden, namelijk: 1) principes & uitgangspunten en richtlijnen, 2) opleidingen en 3) AI-tools. Deze pagina wordt actief bijgewerkt.

In samenwerking met de sector is gewerkt aan een eerste opzet van principes en uitgangspunten voor het gebruik van AI binnen de lokale publieke omroepsector, en modelrichtlijnen waarmee omroepen zelf invulling kunnen geven aan het gebruik van AI. De NLPO heeft hierover, naast met aangeslotenen, ook veel contact met de RPO (Regionale Publieke Omroepen) en NPO (Nederlandse Publieke Omroep). De principes en uitgangspunten van de NPO geven de kaders weer waarbinnen behoedzaam kan worden geëxperimenteerd.

In aanvulling daarop kan het model richtlijnen dat door de NLPO is samengesteld helpen bij bewustwording over de gevaren en uitdagingen. Het biedt de handvatten voor voortzetting van een onafhankelijk en betrouwbare lokale publieke omroep in de komende jaren. Daarnaast is het ook een goede gespreksstarter voor redacties om met elkaar te bespreken over hoe de omroep om wil gaan met deze nieuwe ontwikkelingen. Deze documenten zijn op te vragen via het formulier onderaan deze pagina.

Enkele tips voor het gebruik van AI

Bij journalistieke producties is de mens altijd de laatste fase;
Gebruikers van de technieken zijn zich bewust van de mogelijke nadelige effecten en de tekortkomingen van de technieken;
Er wordt zorgvuldig omgegaan met bedrijfs- en privacygevoelige gegevens bij het gebruik van de technieken;
Iedere omroep heeft bij voorkeur een AI-ambassadeur die op de hoogte blijft van de ontwikkelingen van de techniek en veranderende wet- en regelgeving, o.a. ondersteunt door de NLPO of het AI-ambassadeursnetwerk;
De impact op mens en milieu worden zoveel als mogelijk beperkt, er worden bewuste keuzes gemaakt over de voor- en nadelen van het gebruik van een systeem;
Er is ruimte voor behoedzaam experimenteren, maar de journalistieke basisbeginselen, het redactiestatuut en geldende wet- en regelgeving worden hierin niet genegeerd.

AI in de praktijk

Opleidingen

Er is veel informatie te vinden over AI, onder andere omdat het iedere sector wel op een manier raakt. Het is gemakkelijk door de bomen het bos niet meer te zien. Daarom werkt de NLPO aan een opleidingsaanbod waarin alleen de belangrijkste informatie zit voor medewerkers van de lokale publieke omroep. Immers is het minder interessant hoe AI de game industrie, websiteontwikkelaars of boekhouders raakt. Via nlpo.nl/opleidingen kunnen omroepmedewerkers zich inschrijven op (AI) opleidingen.

Denk ook na over ai in de bedrijfsvoering

Het gaat op deze pagina veel over het gebruik van AI binnen de journalistiek. Maar het is goed hier ook in de bedrijfsvoering over na te denken. Bestuurders, technische medewerkers, boekhouders, HR-specialisten etc. zouden namelijk voor hun werkzaamheden ook gebruik kunnen maken van AI. In grote lijnen geldt daar hetzelfde voor als bij de journalistieke toepassing, maar toch kan het goed zijn dit nog eens duidelijk te beschrijven. Het is natuurlijk niet wenselijk dat medewerkersgegevens, concept-beleidsplannen of niet openbare financiële gegevens in bijvoorbeeld taalmodellen terechtkomen. Denk dus ook op bestuursniveau na over de inzet van AI.

Advies m.b.t. scrapers

AI-modellen worden getraind op basis van datasets van het internet. Daar kunnen auteursrechtelijk beschermde werken zoals journalistieke artikelen, maar ook alle online video en audio-aanbod (en metadata) van omroepen in zitten. Google zette in zijn privacyvoorwaarden zelfs dat het bedrijf publieke data van het internet kan gebruiken om zijn AI-diensten te trainen, waaronder chatbot Bard. OpenAI doet hetzelfde voor zijn modellen. Veel mediapartijen zoals The New York Times, CNN, Reuters, The Guardian en Mediahuis hebben maatregelen genomen om het scrapen van data door derde partijen voor het trainen van AI-modellen te voorkomen. Ook commerciële partijen hebben maatregelen genomen tegen het scrapen.

Op dit moment mag worden gelinkt naar openbaar beschikbare artikelen maar is kopiëren voor het grootste deel niet toegestaan. Er is nog veel onbekend over de auteursrechtelijke implicaties van AI, maar het is denkbaar dat via AI-nieuwsdiensten kunnen ontstaan die gebruikmaken van informatie van professionele nieuwsmedia zonder dat dit auteursrechtelijk verboden blijkt te zijn. Het scrapen is op zichzelf namelijk niet verboden tenzij het medium dit verbiedt.

Partijen die scrapen bewust toestaan doen dat bijvoorbeeld omdat ze verwachten dat de AI daarmee beter gaat functioneren en dat ‘hun boodschap’ al dan niet gemodificeerd op die manier beter over het voetlicht komt. De omvang van de potentieel negatieve effecten is echter nog niet voldoende helder.

Totdat er beter zicht op de negatieve effecten, adviseert de NLPO aan lokale omroepen om data niet te laten scrapen door commerciële partijen voor het trainen van AI-modellen. Dit kan door middel van het aanpassen van de gebruikersvoorwaarden van de website en door het toepassen van uitzonderingsregels in robots.txt. Let hierbij wel op het uitsluiten van zoekmachines, als deze ook worden uitgesloten kan dit een risico zijn voor de vindbaarheid voor het ‘gewone publiek’. Het aanpassen van de gebruikersvoorwaarden helpt niet direct tegen het scrapen, maar kan wel helpen bij eventuele juridische stappen.

Klik hier voor uitleg over hoe je dit kunt doen

AI-ambassadeurs

De NLPO gaat AI–ambassadeurs binnen de omroepen actief opleiden en met elkaar in contact brengen. De betreffende medewerker dient als intern aanspreekpunt of adviseur binnen de omroep, en laat zich regelmatig bijpraten over de ontwikkelingen binnen de sector. Ook kunnen deze ambassadeurs binnen de sector elkaar raadplegen. Binnenkort volgt er ook meer informatie over de training voor AI–ambassadeurs. Deze zal in het tweede halfjaar van 2024 centraal in het land georganiseerd worden.

Iedere omroep kan twee AI-ambassadeurs aanwijzen. Spreek met elkaar af wie dit zijn.

Meld je hier aan als AI-ambassadeur

Vraag de principes & uitgangspunten en de modelrichtlijnen aan

De NPO principes en uitgangspunten geven de kaders waarbinnen behoedzaam kan worden geëxperimenteerd. In de model richtlijnen staan een aantal bewustwordingen over gevaren en uitdagingen. Het biedt de handvatten voor voortzetting van een onafhankelijk en betrouwbare lokale publieke omroep in de komende jaren. Daarnaast is het ook een goede gespreksstarter voor redacties om met elkaar te bespreken over hoe de omroep om wil gaan met deze nieuwe ontwikkelingen.

FAQ

Wat is het doel van de principes en uitgangspunten en het model richtlijnen AI?

expand_more

Met deze kaders worden richtlijnen geschept voor het gebruik van AI binnen de publieke omroep. De nieuwe technieken kunnen grote impact hebben op hoe publieke omroepen straks werken en hoe er naar deze omroepen gekeken wordt. Het is daarom belangrijk om ons als sector bewust om te gaan met deze ontwikkeling. Met de model richtlijnen kunnen omroepen vervolgens zelf bekijken of er binnen de omroep nog aanvullende afspraken gemaakt worden. Bijvoorbeeld omdat het redactiestatuut hierin niet voorziet of de omroep andere mogelijkheden of beperkingen wilt vastleggen.

Wat is de rol van de NLPO bij de opkomst van AI?

expand_more

ls sectororganisatie kijken we samen met onze aangeslotenen aan welke informatie er behoefte is. Via het kenniscentrum bieden we deze informatie centraal aan. Verder spelen we een rol in het bieden van opleidingen en kijken we of er sector brede afspraken gemaakt moeten worden, bijvoorbeeld met andere publieke lagen. Ook onderzoeken we welke tools lokale omroepen kunnen helpen en waar rekening mee gehouden moet worden bij de inzet van deze tools.

Wat is de rol van de lokale omroep bij de opkomst van AI?

expand_more

De rol van onafhankelijke media lijkt alleen maar groter te worden door deze nieuwe technieken. De kans op desinformatie neemt door generatieve AI toe. Het is nog lastig te voorspellen hoe het internet er over een aantal jaar uitziet, maar het is bijvoorbeeld goed mogelijk dat websites automatisch nieuws maken op basis van AI. Als de voeding van deze websites echter niet betrouwbaar is, is het nieuwsaanbod dat daarop volgt dit mogelijk ook niet. Het is daarom essentieel dat er betrouwbare onafhankelijke media blijven bestaan, waarvan de gebruiker weet dat er journalistiek wordt bedreven zoals men gewend is.

Wat wordt er verwacht van AI-ambassadeurs?

expand_more

De ontwikkelingen rond AI volgen elkaar in rap tempo op, als de kennis niet wordt bijgehouden is er een grote kans op een onwenselijk informatieachterstand bij het nemen van beslissingen rond de inzet van de techniek bij de lokale omroep. Daarom adviseren we omroepen iemand aan te wijzen die de ontwikkelingen volgt en vervolgens afgewogen keuzes kan maken. Voor deze mensen biedt de NLPO een speciale opleidingsdag in de tweede helft van 2024 en creëren we op deze manier tegelijkertijd een netwerk van AI-ambassadeurs bij lokale omroepen. Dit laatste kan helpen bij het voorleggen van vraagstukken aan de sector.

Zijn er ook opleidingen te volgen over dit onderwerp?

expand_more

Ja, de NLPO biedt verschillende opleidingen aan over AI. Bekijk hiervoor ons opleidingsaanbod via nlpo.nl/opleidingen. Laat het ons vooral weten als je op zoek bent naar een specifieke AI-opleiding. Ook tijdens de inspiratiedagen van de NLPO is er aandacht voor AI.

Worden er ook AI-diensten via de NLPO aangeboden?

expand_more

De NLPO heeft de wens om in kaart te brengen welke relevante AI-tools lokale omroepen kunnen helpen. Verder worden de ontwikkelingen van AI-diensten met interesse gevolgd en gekeken of -en zo ja welke- (betaalde) AI-diensten in het Collectieve Diensten-portfolio moeten worden opgenomen. Het is echter nog niet bekend wanneer dit ook daadwerkelijk vorm krijgt. Tot die tijd worden zinvolle tools voornamelijk besproken en gedeeld op bijeenkomsten zoals de AI-ambassadeursdag en tijdens de opleidingen.

AI bij de lokale publieke omroep