De lokale publieke omroep heeft een belangrijke democratische en maatschappelijke functie. Maar zijn lokale omroepen ook maatschappelijk relevant? En hoe toon je dat aan? Daar liet de NLPO onafhankelijk onderzoek naar doen door adviesbureau AethiQs. Dit heeft geleid tot het rapport ‘Lokale omroepen: De stem van iedere burger’.
In het rapport staan interessante bevindingen, conclusies en aanbevelingen voor zowel de NLPO als lokale omroepen. Er zijn voor dit onderzoek 57 interviews gehouden en er zijn 20 omroepen bij betrokken.
De NLPO heeft op basis van de kennis van deze bevindingen, conclusies en aanbevelingen en de eigen kennis van de sector, zelf handvatten geformuleerd voor (hoofd)redactie, het PBO en het bestuur van een lokale omroep.
Vijf handvatten voor:
Vijf handvatten voor de hoofdredactie van lokale omroepen om aan de slag te gaan met maatschappelijke relevantie
1. Breng een lokaal toereikend media-aanbod met diepgaand en onafhankelijk nieuws
Een van de voornaamste taken van een lokale publieke omroep is het brengen van lokale, onafhankelijke en betrouwbare berichtgeving op alle relevante kanalen. Berichtgeving waarbij hoor en wederhoor wordt toegepast. Berichtgeving die zo veel als mogelijk controleerbaar is voor het publiek. Een venster op de gemeente. Juist lokale berichtgeving komt in onderzoeken veelal naar voren als betrouwbaar. Dat komt omdat het meestal gaat over iets wat ‘om de hoek’ plaatsvindt en dus herkenbaar is. Bovendien wordt die berichtgeving vaak gemaakt door mensen uit de omgeving, die zelf ook onderdeel uitmaken van de lokale samenleving.
Voorbeelden:
- Nieuwe invulling gezocht voor basisschoolpand
- Grenzen aan groei van toerisme op Noord-Beveland
- Delft maakt fouten bij moskee-onderzoek
- Aangepaste Traverse helpt Waalre niet meteen van sluipverkeer af
- Bewoners seniorenflat in actie met zelfgemaakt zebrapad
2. Bied content aan die mensen helpt om actief deel te nemen aan de maatschappij
De content van de lokale omroep biedt inwoners informatie om actief deel te nemen aan de lokale maatschappij en te kunnen participeren in de lokale democratie. Zijn er drempels voor bepaalde (groepen) mensen, laat dan zien wat die drempels zijn, wie er tegenaan lopen en waarom men er tegenaan loopt. Maar nog veel belangrijker, laat ook zien hoe de drempels kunnen worden weggenomen.
Voorbeelden:
- Inwoners kunnen meedenken over het nieuwe huis van de gemeente
- Meer invloed in je wijk door Right to Challenge
- Zo kun je als blinde inwoner toch zelf stemmen
- Hoe rolstoelvriendelijk is de gemeente
- Verder en vooruit! Een programma over taalhulp
Het kan ook voorkomen dat je in jouw gemeente veel expats en/of migranten hebt wonen. In dergelijke gevallen kan het ook nuttig zijn om daar rekening mee te houden bij bereiken van deze groepen, bijvoorbeeld met publicaties in een andere taal.
Voorbeelden:
- News in English
- Dutchbuzz
- Polska Audycja
- Corona Rules, maatregelen in meerdere talen
3. Draag bij aan de lokale identiteit en het gemeenschapsgevoel van de gemeenten binnen jouw uitzendgebied
Het is belangrijk dat de kijker/luisteraar/lezer/volger zich kan identificeren met het aanbod van de lokale omroep. Er zijn al genoeg radiozenders die zich richten op bepaalde soorten muziek en genoeg tv-zenders die de laatste meubeltrends laten zien. Lokale identiteit gaat vaak over een (positieve benadering van) gedeelde historie, over lokale normen en waarden, lokale gebruiken, taal en cultuur, trots op het verenigingsleven etc.
Voorbeelden:
- Podcast over de streektaal in Limburg
- Online historische rubriek over het Westland
- Tv-programma over voetbal in Breda
- TV-programma over de Tilburgse herdenking van de afschaffing van de slavernij
- TV-programma over de geschiedenis van een Joodse wijk in Amsterdam
Lokale identiteit en gemeenschapsgevoel zit ‘m ook in iets als in hoe je de samenleving in beeld brengt en wie je laat horen. Denk dus ook na over diversiteit en inclusie. Samenleven doe je niet alleen met gelijkgestemden.
4. Weet en meet wie je publiek is en of je publiek je begrijpt
Het is belangrijk om na te gaan of je publiek je begrijpt. Is de boodschap van het artikel helder overgekomen? Wat heeft men onthouden uit een radionieuwsbulletin en is de inhoud van de reportage voldoende toegankelijk voor een breed publiek? Als lokale publieke omroep heb je de taak om een breed publiek te bereiken. Daarbij is het dus belangrijk dat zoveel mogelijk mensen begrijpen wat je probeert over te brengen. Er is daarbij een aantal vragen die je jezelf kunt stellen:
Voorbeelden:
- Is het taalniveau afgestemd op een zo breed mogelijk publiek? (B1)
- Is de context van het onderwerp voldoende geschetst, is of het alleen te begrijpen als je al veel over het onderwerp afweet?
- Welk tempo hanteer je in jouw productie? Gaat het niet te snel om het goed te kunnen volgen? Of is het misschien te langzaam, waardoor mensen afhaken?
Om bovenstaande vragen te kunnen beantwoorden Sommige lokale omroepen besluiten om zelfs aparte websites op te zetten voor bijvoorbeeld kinderen of mensen met een taalachterstand, zodat ook zij weten wat er in de omgeving speelt.
Voorbeelden:
- De Orkaan Junior
- Kort Zaans
De laatste check is om te meten wie je bereikt en hoe je ze bereikt. Voor radio en televisie misschien een wat lastige klus, maar online kan dat juist vrij goed. Er zijn diverse tools voor beschikbaar. De meeste sociale mediaplatformen bieden uitgebreide statistieken aan. Worden jouw berichtjes vaak gedeeld door ‘lokale influencers’ of reageren er veel streekgenoten onder de video’s die jouw omroep post, dan doet de content die je maakt iets met het publiek. Het is een manier om relevantie aan te tonen.
5. Organiseer participatie en gesprek met je publiek.
Geen enkel medium staat zo dichtbij de inwoners van gemeenten als de lokale omroep. Dat biedt de uitgesproken mogelijkheid om hen te laten participeren. Je kunt werken met bijvoorbeeld burger-verslaggevers, vloggers en tipgevers, die je als lokale omroep begeleidt. Dat kunnen ook groepen zijn of maatschappelijke organisaties waarmee je als lokale omroep samenwerkt. Ook kun je als lokale omroep het gesprek aan gaan door middel van speciale groepen op sociale media, door gesprekken of debatten te organiseren in bijvoorbeeld een buurthuis en/of door het al eerder genoemde panel.
Voorbeelden:
- Samenwerking met middelbare school levert ‘T-reporters’ op in Tilburg:
- Wij zijn Amsterdam, jongeren zonder journalistieke opleiding gaan aan de slag met journalistiek
- Rotterdammers vloggen over hun interesses en de stad
- Wonen in Almere – fotogroep
- Get A Grip laat jongeren radio maken
Vijf handvatten voor het programmabeleidsbepalend orgaan van lokale omroepen om aan de slag te gaan met maatschappelijke relevantie
1. Investeer in een actief PBO dat zijn taak serieus oppakt
Om de leden van het PBO hun taak goed uit te laten voeren, is het van belang dat ze ook goed ingewerkt worden. Daarom is er vanuit de NLPO ook een inwerkprogramma gemaakt voor leden van het PBO. PBO-leden die hun taak serieus nemen, luisteren (en vragen ook actief) naar de inbreng van het publiek en zorgen ervoor dat de omroep het PBO een prominente plek op de website van de omroep geeft. Daarbij hoort ook het publiceren van contactmogelijkheden met het PBO.
2. Investeer in een breed PBO dat divers en inclusief is
Hoe breder het PBO van een omroep is, hoe meer mensen zich vertegenwoordigd voelen door de omroep. Het is de taak van een lokale publieke omroep om intern pluriform te zijn. Denk dus ook na over de gemeenschappen die je binnen het verzorgingsgebied hebt wonen en geef hen een zetel in het pbo. En denk ook na over de verdeling man/vrouw, leeftijd, achtergrond en woonkern. Ook bij de aanwijzing van een omroep speelt de representativiteit van het PBO een zeer belangrijke rol.
3. Maak leden van het PBO bekend met organisatie en andersom
PBO-leden hebben een belangrijke rol binnen de lokale omroep. Ze controleren en adviseren over het media-aanbod van de omroep. Jaarlijks stellen ze het media-aanbodbeleid van de omroep vast. Een goed pbo houd je als omroep scherp bij het maken van inhoudelijke keuzes. Ze bezitten kennis over bepaalde stromingen binnen de gemeenschap en kunnen dus ook als vraagbaak dienen. Dat is bijvoorbeeld handig voor de redactie bij achtergrondvragen. Ook bezitten pbo-leden vaak een goed netwerk, waarvan je als redactie en bestuur gebruikt kunt maken.
4. Help mensen om de content van jouw omroep te bekijken, te beluisteren en te lezen
Maak je omroep toegankelijk voor een breed publiek. Denk na over hoe je mensen bereikt die doof of slechthorend zijn, of juist een visuele beperking hebben. En wat te denken van mensen die niet zo taalvaardig zijn? Er zijn tegenwoordig allerlei manieren om hier rekening mee te houden.
Voorbeelden:
- Ondertitel (de belangrijkste) tv-programma’s en nieuwsvideo’s. Dit zorgt ervoor dat ook slechthorende mensen de kans krijgen om de gemaakte content te volgen. Bijkomend voordeel is dat deze service ook prettig is voor mensen die veel gebruik maken van het openbaar vervoer en zonder anderen te storen en/of oordopjes in te doen video willen kijken op hun telefoon.
- Breng een hoge contrastmodus aan op de website en/of app jouw omroep. Zo help je mensen die kleurenblind zijn enorm bij het kunnen lezen van artikelen en het navigeren binnen de site en/of app.
- Steeds meer apparaten als smartphones en computers beschikken over een voice-over-functie. Dit zorgt ervoor dat de tekst op het scherm wordt voorgelezen. Veel blinden en slechtzienden maken hier gebruik van. Echter vraagt dit ook iets van de ontwikkelaars van de site en app met betrekking tot de volgorde van de onderdelen op de site en app. Zie ook: https://www.accessibility.nl/over-toegankelijkheid-richtlijnen-wcag
5. Zorg dat het vastgestelde media-aanbodbeleid bijdraagt aan de lokale identiteit en het gemeenschapsgevoel
Het is belangrijk dat het PBO een media-aanbodbeleid opstelt dat (voldoende) bijdraagt aan de lokale identiteit en het gemeenschapsgevoel van het door de omroep te verzorgen gebied. Het PBO geeft met het media-aanbodbeleid de kaders mee voor het media-aanbod dat de omroep brengt en controleert ook of dat beleid voldoende wordt uitgevoerd. Organiseer als PBO (met de brede kennis van de lokale gemeenschap) regelmatig sessies om de uitvoering van het programmabeleid op hoofdlijnen te analyseren en met tips voor verbetering te komen richting hoofdredactie. Vraag je bijvoorbeeld af wat de omroep doet op welke kanalen voor de jeugd.
Voorbeelden:
- Media-aanbodbeleid Omroep Ede
- Media-aanbodbeleid Studio040
- Media-aanbodbeleid OPEN Rotterdam
Vijf handvatten voor het bestuur van lokale omroepen om aan de slag te gaan met maatschappelijke relevantie
1. Investeer in een gezond en professioneel bestuur
Een gezond en professioneel bestuur is een bestuur dat binding heeft met het verzorgingsgebied, zelf geen belangen heeft bij de omroep op het gebied van het maken van programma’s en zichzelf toetst op het gebied van governance. Een professioneel bestuur is zich bewust van de eigen taak, maar ook van die van anderen, heeft een open houding en volgt ontwikkelingen binnen en buiten de sector op de voet.
2. Ga planmatig te werk
Door planmatig te werk te gaan kun je gemakkelijker doelen stellen en achteraf nagaan of je die daadwerkelijk gehaald hebt. Dat geeft ook stakeholders als de gemeente een beter zicht op de stappen die je als omroep zet om (verder) te professionaliseren. Er zijn diverse manieren die helpen bij planmatig te werk gaan. Een veelgebruikte manier is de zogeheten SMART-methode. Meer daarover lees je hier: https://www.scribbr.nl/modellen/smart-methode/
3. Meet het bereik en de impact van je omroep
Als lokale publieke omroep wil je een zo breed mogelijk lokaal publiek bereiken. Het is dus van belang om na te gaan of en hoe de omroep het publiek bereikt. Een bereiksonderzoek en online statistieken zijn dus zeer waardevol. Tegelijk wil je ook weten wat de impact is van jouw omroep. Daarbij kijk je vooral naar wie over jouw omroep praten of naar jouw omroep verwijzen. Bijvoorbeeld ‘lokale influancers’ die een programma aanprijzen of lokale politici die in raadsvragen teruggrijpen naar een artikel of nieuwsitem van de lokale omroep. Het bestuur kan van de informatie ook weer melding maken in het jaarverslag. Hieronder enkele voorbeelden:
Voorbeelden:
- Studio040
- Omroep Venlo
- OPEN Rotterdam
4. Maak de omroep inclusief, divers en breed toegankelijk
Zorg ervoor dat je publiek je kan bereiken. Luister naar kritiek. Laat mensen participeren, ongeacht leeftijd, geslacht, genderidentiteit, geaardheid, huidskleur, afkomst, religieuze achtergrond of beperking. Zorg ervoor dat het omroeppand toegankelijk is voor mensen met een beperking.
Voorbeelden:
- Streekomroep XON
- Omroep OOG
5. Zorg ervoor dat talenten zich binnen de omroep kunnen ontwikkelen
Het is fijn als je als omroepen nieuwe medewerkers (vrijwillig of betaald) aan je kunt binden. Het is daarbij wel belangrijk dat ze ook de kans krijgen om zich te ontwikkelen. Maar hoe doe je dat?
Voorbeelden:
- Peil de behoefte aan nieuwe kennis binnen de groep
- Bepaal welke kennis de omroep nog ontbeert en waar de omroep nog kan groeien
- Stel jaarlijks een aantal opleidingen of cursussen beschikbaar aan je medewerkers
- Geef talenten de kans, fouten maken hoort erbij en niet alles hoeft op zender
- Bekijk ook eens het beschikbare aanbod aan cursussen en trainingen van de NLPO
